Το γόνατο αποτελεί μια σύνθετη άρθρωση, που επιτρέπει κάμψη, έκταση και ελαφρά κλίση προς τα πλάγια. Είναι το σημείο συνάντησης του μηριαίου οστού, της κνήμης και της επιγονατίδας. Η τριβή ανάμεσα στα οστά ελαχιστοποιείται από τον αρθρικό χόνδρο, που καλύπτει τα σημεία επαφής, ενώ ανάμεσα  στο μηριαίο και την κνήμη υπάρχουν επιπλέον δύο χόνδρινες δομές, με μορφή σφήνας, οι μηνίσκοι, προορισμένοι να απορροφούν τους κραδασμούς και να σταθεροποιούν την άρθρωση.  Τα οστά συνδέονται μεταξύ τους με τη βοήθεια συνδέσμων, με κυριότερους τους δύο χιαστούς – πρόσθιο και οπίσθιο -, και τους δύο πλάγιους – έσω και έξω. Οι σύνδεσμοι αυτοί επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο στη σταθερότητα της άρθρωσης. Οι τένοντες εξασφαλίζουν την πρόσφυση των μυών στα οστά, ώστε να καταστεί δυνατή η κίνηση.

Οταν για οποιοδήποτε λόγο φθαρεί ο αρθρικός χόνδρος, δημιουργείται μια κατάσταση που ονομάζεται αρθρίτιδα. Λόγω της τριβής μεταξύ των οστών, που πλέον δεν προστατεύονται από το χόνδρο, εμφανίζονται τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας: πόνος, οίδημα, δυσκαμψία, περιορισμός της κίνησης. Η οστεοαρθρίτιδα είναι η συχνότερη μορφή αρθρίτιδας και κατά κανόνα αφορά ανθρώπους ηλικίας μεγαλύτερης των 45 ετών.

Άλλοι παράγοντες, εκτός από την ηλικία,  που σχετίζονται με την εμφάνιση της είναι:

– Το βάρος
– Η κληρονομικότητα
– Το φύλο – πιο συχνά προσβάλλονται γυναίκες μεγαλύτερες των 55 ετών.
– Επανειλημμένες κακώσεις που σχετίζονται με φόρτιση της άρθρωσης, είτε λόγω αθλητικής δραστηριότητας είτε λόγω της εργασίας
– Συνύπαρξη άλλων μορφών αρθρίτιδας, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα ή κάποιων μεταβολικών διαταραχών

Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος

Πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία αντικαθίσταται όλη η άρθρωση – δηλαδή το κάτω άκρο του μηριαίου οστού, το άνω άκρο της κνήμης και οι μεταξύ τους μηνίσκοι – με μεταλλικά και πλαστικά εμφυτεύματα.
Η εφαρμογή της έχει ξεκινήσει εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια, με συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη των υλικών όπως επίσης και των χειρουργικών τεχνικών.

ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ – MIS

Η τεχνική ελάχιστης επεμβατικότητας (minimally invasive surgery – MIS) είναι ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη στη χειρουργική του γόνατος. Η φιλοσοφία της μεθόδου βασίζεται στην επιδίωξη να περιοριστεί στο ελάχιστο ο τραυματισμός των μαλακών μορίων της άρθρωσης κατά την εισαγωγή της τεχνητής πρόθεσης. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση ειδικών εργαλείων, που επιτρέπουν τους χειρισμούς μέσα από μια μικρή τομή δέρματος.

Το σημαντικότερο κέρδος είναι, ότι ο τένοντας του τετρακέφαλου δεν κόβεται, όπως γίνεται στην κλασική τεχνική, αλλά ανασηκώνεται με τη χρήση των κατάλληλων εργαλείων. Η ακεραιότητα του τένοντα αυτού είναι προϋπόθεση για την ταχεία ανάρρωση μετά το χειρουργείο, καθώς ο τετρακέφαλος είναι ο μεγαλύτερος μυς του κάτω άκρου και υπεύθυνος για την έκταση του γόνατος άλλα και πολύ σημαντικός για κινήσεις  όπως η βάδιση, το τρέξιμο, το άλμα και το βαθύ κάθισμα.
Η επέμβαση, διάρκειας περίπου 90 λεπτών, γίνεται είτε με γενική αναισθησία είτε με ραχιαία (από τη μέση και κάτω). Με το πέρας της επέμβασης, και πριν ο ασθενής επανέλθει από την αναισθησία, γίνεται με τοπικό αναισθητικό αποκλεισμός των νεύρων του κάτω άκρου που σχετίζονται με το γόνατο. Αυτό εξασφαλίζει αναλγησία χωρίς παρενέργειες για το πρώτο 24ωρο. Από την επόμενη ημέρα ο πόνος είναι έτσι και αλλιώς πολύ ήπιος λόγω της τεχνικής της επέμβασης, και μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με απλά αναλγητικά.

Συνοψίζοντας, τα οφέλη από την προστασία των μαλακών μορίων είναι:
– ελάχιστη απώλεια αίματος – σε ποσοστό 95% δεν χρειάζεται μετάγγιση
– μετεγχειρητικός πόνος σημαντικά μειωμένος σε σύγκριση με τις συμβατικές τεχνικές.
– μεγαλύτερο εύρος κίνησης μετεγχειρητικά
– άμεση κινητοποίηση. Ο ασθενής σηκώνεται από το κρεβάτι την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα, ενώ την τέταρτη ημέρα είναι έτοιμος να βγει από το νοσοκομείο.
– ο χρόνος φυσικοθεραπείας στο σπίτι περιορίζεται περίπου στο μισό και έτσι, σε ένα περίπου μήνα ο ασθενής είναι έτοιμος να επιστρέψει σε φυσιολογικές δραστηριότητες, όπως περπάτημα, οδήγηση, αλλά και στην εργασία του.

ΜΟΝΟΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ

Η άρθρωση του γόνατος χωρίζεται σε τρία διαμερίσματα. Το έσω, το έξω  και το επιγονατιδο-μηριαίο διαμέρισμα. Συχνά η αρθρίτιδα του γόνατος δεν αναπτύσσεται συγχρόνως σε όλα τα τμήματα της άρθρωσης, αλλά εμφανίζεται σε ένα διαμέρισμα, λόγω τοπικής βλάβης του οστού και του χόνδρου. Για παράδειγμα, σε ασθενείς με βλαισά γόνατα (σχήμα Ο) συχνά υφίσταται εκφύλιση το έξω διαμέρισμα (τμήμα). Σε ασθενείς με ραιβά γόνατα (Χ) το έσω τμήμα. Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση άσηπτης νέκρωσης ενός από τους δύο μηριαίους κονδύλους, μπορεί να γίνει αντικατάσταση μόνο ενός – του φθαρμένου – τμήματος της άρθρωσης, με την επέμβαση που ονομάζεται μονοδιαμερισματική αρθροπλαστική γόνατος. Θα πρέπει βέβαια να εκπληρώνονται κάποιες προϋποθέσεις, που θα αναφερθούν στη συνέχεια. Κατά την επέμβαση αυτή γίνεται αντικατάσταση της φθαρμένης επιφάνειας με μεταλλικά και πλαστικά εμφυτεύματα, ενώ το υγιές μέρος της άρθρωσης  (χόνδρος, σύνδεσμοι, οστό) διατηρείται ακέραιο,  εξασφαλίζοντας κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα:

– Ελάχιστη επεμβατικότητα
– Μικρή τομή
– Μηδενική απώλεια αίματος
– Ελάχιστος μετεγχειρητικός πόνος
– Ταχύτερη ανάρρωση
– Άμεση φόρτιση
– Καλύτερη κίνηση μετεγχειρητικά

Προϋποθέσεις για να έχει ένδειξη η μονοδιαμερισματική είναι:
– η αρθρίτιδα να αφορά αποκλειστικά ένα μόνο τμήμα της άρθρωσης
– οι σύνδεσμοι να είναι λειτουργικοί
– να μην έχει προηγηθεί μηνισκεκτομή στο άλλο διαμέρισμα
– να μην υπάρχει σημαντική δυσκαμψία του γόνατος
– να μην υπάρχει φλεγμονώδης αρθροπάθεια, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα

Ο προεγχειρητικός έλεγχος περιλαμβάνει απλές ακτινογραφίες και μαγνητική τομογραφία της άρθρωσης, το χειρουργείο διαρκεί περίπου 1 – 1,5 ώρα και η νοσηλεία διαρκεί 2 – 3 ημέρες.

Η διάρκεια ζωής των μονοδιαμερισματικών, όπως έχει φανεί μέχρι στιγμής, είναι 10-15 χρόνια. Για το λόγο αυτό αποφεύγεται η χρήση της σε νέους ασθενείς, στους οποίους προτιμάται η εφαρμογή της οστεοτομίας. Παρόλα αυτά, η ηλικία δεν αποτελεί απαγορευτική αντένδειξη, καθώς επιτρέπει καθυστέρηση μιας ολικής αρθροπλαστικής γόνατος με άριστη ποιότητα ζωής στο ενδιάμεσο.

ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΟΣΤΕΟΤΟΜΙΕΣ ΓΟΝΑΤΟΣ

Οι διορθωτικές οστεοτομίες του γόνατος αποτελούν μια  άλλη εναλλακτική  για την αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας αρχικού σταδίου που έχει προσβάλει μόνο ένα  διαμέρισμα της άρθρωσης (έσω ή έξω). Χρησιμοποιούνται σε νέους και δραστήριους ασθενείς (συνήθως κάτω των 50 ετών) στους οποίους η ολική αρθροπλαστική θα έχει μικρότερο  χρόνο ζωής από ότι σε ηλικιωμένους, λόγω  της μεγαλύτερης καταπόνησης που υφίσταται η άρθρωση. Μετά από λεπτομερή προεγχειρητικό έλεγχο (περιλαμβάνει απλές ακτινογραφίες ή/και αξονομέτρηση των κάτω άκρων με αξονικό τομογράφο) αποφασίζεται το σημείο που θα γίνει η οστεοτομία και το είδος της. Γενικά, σε οστεοαρθρίτιδα του έσω διαμερίσματος (ραιβό γόνατο) γίνεται η οστεοτομία στην κνήμη (είτε από έξω με αφαίρεση τμήματος οστού είτε από έσω με διάταση του οστού), ενώ σε οστεοαρθρίτιδα του έξω διαμερίσματος (βλαισό γόνατο) γίνεται η οστεοτομία στο μηριαίο (είτε από έξω με διάταση του οστού είτε από έσω με αφαίρεση τμήματός του). Αφού έχει επιτευχθεί η επιθυμητή διόρθωση στον άξονα των οστών, το αποτέλεσμα διατηρείται σταθεροποιώντας τα με ειδική μεταλλική πλάκα.

Η διόρθωση του άξονα έχει σαν αποτέλεσμα την καλύτερη κατανομή των φορτίων ανάμεσα στα διαμερίσματα της άρθρωσης.

Έτσι, η εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας επιβραδύνεται και η ολική αρθροπλαστική γίνεται αναγκαία μετά από πολλά χρόνια, ενώ έχει διατηρηθεί ένα καλό οστικό υπόστρωμα.